Evrendeki galaksilerin kütlesi nasıl ölçülür? Samanyolu’nun kütlesi ne kadardır?
Bir galaksinin ağırlığını ölçme fikri kulağa tuhaf geliyor. Sonuçta elimizde devasa bir terazi yok. Ama zekice gözlem ve hesaplamalar yaparak gerçekten de evrendeki diğer galaksilerin kütlesini bulmamız mümkün.
Bunu yapmanın birkaç yolu olmakla birlikte en popüler olanı, galaksideki yıldızların yörüngesel hareketini incelemek. Galaksinin kütlesi ne kadar büyükse yıldızlar o kadar hızlı hareket ediyor ve yıldızların hızını ölçmek, bilim insanlarının bu yanıtı bulmasını sağlayabiliyor.
Bilim insanları galaksilerin kütlesini hesaplarken toplam dönüş hızını da dikkate alıyor. Bunu da kırmızıya ya da maviye kaymayı (yani galaksinin belli bir tarafının bize yaklaşmasını ya da uzaklaşmasını) ölçerek ve ışığın tayfın hangi ucuna kaydığına bakarak yapıyorlar.
Bir diğer yöntemse, yakındaki galaksilerin uzaydaki yıldız kümelerine uyguladığı kütle çekim etkisini incelemek. Galaksinin kütlesi ne kadar büyükse çekme etkisi de o denli fazla oluyor ve bu sayede galaksinin ağırlığını ölçebiliyoruz.
Bir diğer yöntem ise kütle çekim mercek etkisi. Bu, bir galaksinin görüş hattımızdaki uzak bir nesnenin önünden geçmesiyle oluşan mercek etkisini kullanıyor. Mercek etkisine yol açan galaksinin kütle çekim gücü (ve dolayısıyla kütlesi) mercek etkisinin az ya da çok olmasını sağlıyor. Bu Einstein‘ın öngördüğü ve Einstein halkası olarak da bilinen şey. Fakat bu olaylara evrende az rastlanıyor, o yüzden bir galaksinin kütlesini bu yolla ölçme olasılığımız düşük.
Samanyolu
Başka galaksilerin kütlesini ölçebiliyoruz, ama büyük manzarayı uzaktan göremezken kendi galaksimizi nasıl ölçeceğiz? Bunun en iyi yolu kendi galaksimizdeki yıldızların hızını ve hareketini ölçmek. Ama isabetli bir ölçüm için en az 100.000 yıldıza, emin olmak içinse belki de 1 milyon tanesine ihtiyaç var.
Bir diğer yöntem de galaksimizin arkasındaki “işaretcilere” bakmak. Bunlar arkamızda bıraktığımız başıboş yıldızlar ve galaksi parçaları. Onların hızı ve açısal momentumu, galaksimiz tarafından ne kadar çekildiklerini ve galaksimizin kütlesini gösterebilir. En son tahminler galaksimizin Güneş’in 960 milyar katı kütleye sahip olduğu yönünde
Kaynak: How It Works