Kırmızıya ve maviye kayma nedir? Eğer yakınınızdan sirenlerini öttürerek bir polis arabası geçtiyse kırmızıya ve maviye kaymanın ne olduğunu anlayabilirsiniz. Aracın sireninin size yaklaşırken giderek tizleştiğini, sizi geçtikten sonraysa giderek pesleştiğini fark etmişsinizdir. Buna Doppler etkisi deniyor ve ses dalgalarının birbirine yakınlaşmasından ya da uzaklaşmasından kaynaklanıyor.
Aynı şey ışık için de geçerli. Bir ışık kaynağı geniş ölçekte bize yaklaşır ya da bizden uzaklaşırsa ışık da kaymaya uğrar ama bu sefer kısalan ya da uzayan şey, ışığın elektromanyetik tayftaki dalga boyudur. Dalga boyu, Işığın rengini belirleyen bir enerji desenidir. Uzun dalga boyu kırmızıya karşılık gelirken kısa dalga boyları maviye ya da mora denk düşer.
Uzaktaki galaksileri incelerken ışığının ya kırmızıya ya da maviye kaydığını gözlemliyoruz. Kırmızıya kayma daha yaygın çünkü evren genişledikçe her şey birbirinden uzaklaşıyor. Bir galaksi bizden ne kadar uzaksa ve dolayısıyla bizden ne kadar hızlı uzaklaşıyorsa kırmızıya kayma o kadar çok olur.
Andromeda Galaksisi bize yaklaşıyor ve bizim galaksimiz olan Samanyolu‘yla gelecekte çarpışacak. O yüzden de Andromeda’nın ışığı maviye kayıyor. Kendi etrafında dönen galaksiler de hafif bir maviye ya da kırmızıya kayma sergileyebiliyor çünkü galaksinin bir yanı bize yaklaşırken diğer yanı uzaklaşıyor.
En Uzak Galaksi
Kırmızıya kaymayı kullanarak, görebildiğimiz en uzak galaksilerin ne kadar uzakta olduğunu ölçebiliriz. Bir galaksinin hızı arttıkça, kayması artar. Şu anda evrende görebildiğimiz en uzak galaksi, kırmızıya kayma değeri 11,09 olan GN-z11 galaksisi. Bu da ışığın evren boyunca bize ulaşmak için kat ettiği yol düşünülünce 13,4 milyar ışık yılına karşılık geliyor. Yani zamanda geriye, Büyük Patlama‘dan sadece 400 milyon sonrasına bakıyoruz.
Gökbilimciler Büyük Patlama’nın kendisine doğru bakmayı ve böylece evrende oluşan ilk galaksilerden bazılarını bulmayı umuyorlar.
Kaynak: How It Works