Evrenin büyüklüğünü ölçmek profesyonellerin işi ama onlar da emin değiller!
Evren, insan zihninin kavramasının olanaksız olduğu büyüklükte devasa bir boşluk. Çoğu insan İstanbul-New York arasını uzun mesafe sayar ama ışık hızıyla yol alırken bize en yakın galaksiye ulaşmanın 2,5 milyon yıl alacağını düşününce bu solda sıfır kalıyor.
Gökbilimciler yıllardır evrenin yaşını ve büyüklüğünü hesaplamaya çalışıyor ve gözlemlenebilir evrenin büyüklüğüne ilişkin en yakın tahmin, bir uçtan diğerine 46 milyar ışık yılı genişlikte olduğu. Bu, sadece gökbilimcilerin gözlemleyebildiği alan ve bilim insanları evrenin bu rakamın iki katı büyüklükte olabileceğini düşünüyorlar. Bu rakamı da adına “standart mum” denen gökbilimsel ölçüm noktalarını kullanarak elde ediyorlar.
Çalışma ilkesi basit. Bir mum sizden ne kadar uzaklaşırsa o kadar sönük görünür. Gerçek ve algılanan parlaklık arasındaki farkı ölçerek mumla aranızdaki mesafeyi de belirleyebilirsiniz. Gökbilimciler bu yöntemi gökbilimsel nesnelere, bu araştırmada adına Cepheid değişkenleri denen bir dizi yıldıza uyguladılar. Söz konusu yıldızlar uzun zamandır NASA ve ESA’nın Hubble Uzay Teleskobu gibi teleskoplar tarafından inceleniyordu ve bu akıl almaz rakamı ortaya koydu.
Güneş Sistemi’mizin Ötesindeki Evren
Nikolas Kopernik bu resmi görse itiraz ederdi. Tabii ki Güneş Sistemi‘nin evrenin merkezinde olduğunu söylemiyoruz. Bu resim, görebildiğimiz evrenin logaritmik ölçeğini gösteriyor. Müzisyen ve sanatçı Pablo Carlos Budassi, söz konusu resmi ABD’de, New Jersey’deki Princeton Üniversitesindeki araştırmacıların yarattığı logaritmik haritalardan esinlenerek hazırlamış. Resimde evrenin Güneş Sistemi ötesine baktıkça nasıl logaritmik olarak değiştiği, yıldızlar, galaksiler ve hatta Büyük Patlama sonrası oluşan gaz görünüyor.
Parlaklık Değişimiyle Uzaklık Nasıl Ölçülür?
Cepheid değişkenleri, kozmolojik mesafeleri ölçmede son derece yararlı olan yıldızlar. Kütleleri Güneş’inkinden 4 ila 20 kat büyük olan bu yıldızlar, ömürlerinin çok daha ileri aşamalarında. Bu aşamada yıldızın istikrarsızlığı yüzünden parlaklığı değişiyor ve bu da on milyonlarca yıllık mesafeyi ölçmeye yarayan dalgalanmalara yol açıyor.
Gökbilimciler bu dalgalanma hızını (yani Cepheid’in değişim periyodunu) “periyot parlaklık ilişkisi” sayesinde ölçüyor. Bir yıldız ne kadar parlaksa değişim daha uzun sürüyor ve bunun tam tersi de geçerli. Bu ilişki sayesinde gökbilimciler Cepheid’leri evreni ölçmede standart mum olarak kullanabiliyor.
Kaynak: How It Works