18 Mart 1965 günü Sovyet Kozmonot Alexei Keonov, Voskhod 2 ile uzaya çıktı ve ilk başarılı uzay yürüyüşünü gerçekleştirdi. Sovyetler Birliği uzay yarışının bu etabında Amerikalıları yendi, ancak bu zafer hiç de kolay olmadı.
Alexei Leonov Voskhod 2’nin kapağını açıp dışarı çıktığında, biraz durdu ve Dünya‘nın muhteşem görüntüsünü izledi. Başlığının koruyucu vizörünün arkasından bakan Leonov, Dünya‘yı tüm ihtişamı ile uzaydan gören ilk insandı. “Hareketsiz bir şekilde, üzeri renkli bir haritayla kaplanmış devasa bir kürenin tepesinde süzülüyor gibi hissettim” demişti. “Bir süreliğine, tamamen yeni bir ortamda, tamamen yalnız kalmıştım. Aşağıdaki manzarayı bir sanatçının gözüyle izliyordum.”
O sırada Sovyetler Birliği’nde binlerce insan Leonov’un uzay yürüyüşünü uzay aracının dışına yerleştirilmiş olan bir kameradan gelen parazitlerle dolu siyah beyaz görüntülerle izliyordu. Uzay yolculuğunun kilometre taşlarından biriydi ve daha beş ay önce Voskhod 1 ile birden fazla insandan oluşan bir mürettebatı uzaya göndermeyi başarmış olan Sovyetler Birliği bir zafer daha kazanmıştı.
Ancak izleyenlerin fark etmediği bir şey, Leonov’un görevinin baştan sona teknik problemlerle dolu olduğuydu. Leonov birkaç kere ölüm tehlikesi atlatmıştı. Ayrıca, Leonov’un uzay elbisesinin içinde, uzay aracına dönemezse intihar etmek için kullanacağı bir siyanür kapsülünün de bulunduğunu bilmiyorlardı.
Voskhod 2 projesi başlaması ile beraber projede rol oynayan herkes için büyük bir mücadele haline geldi. Amerikalıları araç dışı aktivite (extravehicular activity – EVA) alanında yenme görevi Sovyetler Birliği’nin baş uzay mühendisi Sergei Korolev’in omuzlarına yüklenmişti ve o da bu görevi bir an önce gerçekleştirmek için can atıyordu.
Sovyetler Birliği çok daha iyi bir uzay aracı olacak olan Soyuz’u üretmek için zaten planlar yapıyordu, ancak zaman kısıtlamaları nedeni ile Korolev eski bir Vostok modelini modifiye etmek zorunda kaldı. Aynı şeyi, Voskhod l’i geliştirirken de yapmıştı. Her ne kadar bu ikinci görev üç değil iki kozmonot taşıyacak olsa da, yine de kabin alanı yetersizdi ve fırlatma koltukları için yer kalmamıştı. Eğer kalkıştan sonraki kritik dakikalarda bir problem çıkarsa, iki kozmonot da şüphesiz hayatını kaybedecekti.
Bu kadar tehlikeli bir görev için, Sovyetler Birliği’nin en iyi iki kozmonotu seçmesi gerekiyordu. Yetkililer 30 yaşındaki Leonov’un yanına, II. Dünya Savaşı’na katılmış olan 39 yaşındaki komutan Pavel Belyayev’i seçtiler. Titiz, zeki ve azimli iki kozmonot da 1960’ta Yuri Gagarin’in seçildiği eğitime katılmışlar ve 2.000 adayın önüne geçmişlerdi. Yine de, bu görev son derece riskliydi. Voskhod 2’nin “Volga” adı verilen hava kilidi sadece 1965 Şubat’ında gerçekleştirilmiş olan bir test uçuşunda denenmiş, kontrol odasında yaşanan sorunlar nedeniyle aracın kendi kendini imha etmesine karar verilmişti. Leonov, bu görevde kobay olarak kullanılacaktı, belki de kurban edilecekti…
18 Mart 1965’te, Belyayev ve Leonov Kazakistan’daki Baikonur Uzay Üssü’nün fırlatma rampasına götürüldü. İki kozmonot uzay aracına bindi, araca ilk binen Belyayev olmuştu. Yerel saatle sabah saat 7:00’de, Voskhod 2, kozmonotları her zamankinden daha yükseğe çıkaracak olan güçlü R-7 roketinin üzerinde uzaya fırlatıldı. Roket uzay aracından ayrıldığında, iki kozmonot artık Dünya yörüngesindeydiler.
Voskhod 2 Kınım üzerinden geçerken, büyük an geldi. “Berkut” (Altın Kartal) uzay elbisesine özel solunum aparatını takan Leonov kabinden çıktı ve Belyayev’in hava kilidinin basıncını ayarlamasını bekledi. İşlem bittiğinde dış kapak açıldı ve Leonov uzay boşluğuna çıktı. Hava kilidinin üzerine bir video kamera yerleştiren Leonov kendini dışanı itti ve beş metrelik güvenlik halatının sonuna gelene kadar uzay aracından uzaklaştı. Birkaç hantal manevradan sonra kontrolü ele aldı ve uzay aracının dışında on tarihi dakika geçirdi.
Ancak Leonov uzay elbisesinin üzerindeki kameranın deklanşörüne basmaya çalışırken, uzay elbisesinin şişmekte olduğunu fark etti. Parmakları artık eldivenlerinin içinde değildi ve ayakları botlarından ayrılmıştı. Hareketlerini çok zor kontrol edebiliyordu. Daha da kötüsü, vücut ısısı yükseliyordu ve bocalamaya başlamıştı.
O sırada görev komuta merkezinde büyük karmaşa yaşanıyordu. Leonov’a uzayda ne oluyordu? Felakete ramak kaldığını fark ettiler ve canlı yayını kısa kestiler, izleyicilere eğlenceli bir film sundular. Bu sırada, ortalığı karıştırmak istemeyen Leonov, sükunetini korumuştu. Hava kilidinin girişine geri döndüğünde, uzay elbisesini küçültmek için dışındaki bir vanayı açarak içindeki havayı boşalttı. Bu, çok tehlikeli ve pervasız bir hareketti. Bunu yaptığında kendisini vurgun yeme tehlikesi ile karşı karşıya bırakmıştı. Ancak, eğer bir çözüm bulamasaydı, bir süre sonra Belyayev hava kilidini uzay aracından atacak ve Leonov uzayda mahsur kalacaktı.
Leonov “birkaç dakika önce hissettiğim mutluluk, bir anda söndü” diyor. “Kalbim deli gibi çarpıyordu, ter içinde kalmıştım ancak panik yapmamam gerektiğini biliyordum. Ancak zamanım hızla azalıyordu.” Leonov sonunda Volga’nın içine girmeyi başardı, bu sırada dışarıya taktığı kamerayı da içeri alabildi. Ancak daha önce belirlendiği gibi içeri önce ayaklarını değil, başını sokmak zorunda kalmıştı. Bunu yaptığı için dış kapağın tam kapanmadığını gördü. İçeride dönüp kapatması gerekiyordu. Sonunda bunu da başardı, ancak neredeyse kalp krizi geçirecekti.
Bu görev, bir seviyede başanılı oldu diyebiliriz, ancak ikilinin yaşayacağı problemler burada bitmeyecekti. En önemlisi, kapağın farklı şekilde kapatılmasının Voskhod 2’nin iklim kontrol sisteminin kafasını karıştırmasıydı. Kabin saf oksijenle doldu ve bu problemi elle müdahale ederek çözmek zorundaydılar. 1967’de yaşanan Apollo 1 kazasının da gösterdiği gibi, böyle bir ortamda en küçük kıvılcım ölümcül bir yangına neden olabilirdi.
Daha sonra, Dünya‘ya dönme zamanı geldiğinde, otomatik iniş sistemi de durdu. Bu durumda, Dünya‘ya dönmek için Belyayev’in uzay aracının “Vzor” navigasyon sistemini kullanması gerekiyordu. Bunu yapmak için de iki koltuğun arasında durması, yükselmemesi için Leonov’un ayaklarını sabitlemesi gerekiyordu.
Ancak, koltuklarına 46 saniye geç döndükleri için, uzay aracının ağırlık merkezi kaymıştı, bu yüzden inişte belirlenen iniş noktasının yüzlerce kilometre uzağına, Sibirya’nın vahşi doğasına inmek zorunda kaldılar. Daha da kötüsü, ekipman modülü ana kapsülden ayrılmamıştı, bu yüzden uzay aracı inişte dönmeye başladı. Sonunda atmosferdeki sürtünme nedeniyle iki aracı birbirine bağlayan bağlantılar yandı ve yeryüzüne yakın bir noktada iniş normale döndü. 19 Mart’da, yerel saatle sabah 9:02’de Voskhod 2 Ural Dağlarında bir ormana iniş yaptı. Kozmonotlar ancak helikopterle bulunup kurtarılabildiler. Ancak Belyayev ve Leonov ormanlık araziye indikleri için geceyi dondurucu soğukta geçirmek zorunda kaldı. Isınmak için birbirlerine sarıldılar. Ertesi sabah kurtarma ekibi uzay aracına ulaştı ve aracın çevresine bir koruyucu barınak inşa etti. İkinci geceyi de burada geçirdiler, ertesi sabah sekiz kilometre ötedeki helikoptere, kayaklarla gittiler.
Oldukça problemli bir görev olsa da, Sovyetler Birliği uzay yarışında çok önemli bir zafer daha kazanmış oldu ve kozmonotlar milli kahraman olarak karşılandılar. Amerikalılar her ne kadar uzay yürüyüşünü üç ay sonra Gemini 4 görevi sırasında Ed White ile gerçekleştirmiş olsa da, Voskhod 2’nin başarısı Sovyet halkı için büyük bir ideolojik zaferdi, hükümet bunu propaganda için yoğun bir şekilde kullanmayı da ihmal etmedi.
Leonov “halka hiçbir açıklama yapılmadı” diyor. “Onlara göre, görevimiz herhangi bir problem olmadan gerçekleşmişti. Devlet yöneticilerine göre ise bu sorunlar ilgili teknik komiteler tarafından tartışılması ve analiz edilmesi gereken meselelerdi.” Buna rağmen, bu görevin insanlık tarihinde çok önemli bir adım olduğu da yadsınamaz. Leonov’un girişimi, uzay yarışının her iki safındaki bilim insanları ve mühendislere uzay istasyonları inşa edilebileceğini, uzayda tamir işlemlerinin yapılabileceğini ve uzay araçlarının kenetlenebileceğini gösterdi. Bu fikirler, 10 yıl sonra Leonov’un Soyuz 19 görevinde uzayda Apollo uzay aracı ile yörüngede kenetlenmesi ile kanıtlandı. Ancak Belyayev ne yazık ki kozmonot arkadaşının başarısını görecek kadar yaşayamadı. 1970’te karın zarı iltihabı nedeni ile hayatını kaybetti. İnsanlık tarihinin en önemli maceralarından birine komutanlık yapmış biri için, son derece trajik bir son. Yine de, Voskhod 2 görevi ile Dünya tarihine geçmiş oldu.
Kaynak: All About History
