Orta çağ Avrupa’sında hakim olan feodalite (Derebeylik), toprak sistemine dayalı bir yönetim şekli olan siyasi, ekonomik, sosyal ve dini bir sistemdir. Vasal (korunan)- süzeren (koruyan) ilişkisi ile yönetilen ve tek üretim aracının toprak olduğu, eşitsizlik temeline dayalı bir toplum düzeni olan yönetim biçimidir.
Feodalite Yönetimi Nedir?
Feodalite Yönetimi, Orta çağ zamanında çok sık rastlanan ve en önemli üretim aracının toprak olduğu bir yönetim şeklidir. O dönemlerde zenginliğin ölçüsü en büyük toprak sahibi kim ise o oluyordu. Derebeyleri, ailesinden kalan topraklara hükmedebildiği gibi köylülerin o topraklarda yetiştirdikleri her ürünün belli bir kısmına sahip oluyorlardı. Böylelikle köylüler arasında hukuki bir bağ oluşmuş oluyordu.
Orta çağ Avrupası’nda yaygın olan bu sistem eşitsizlik üzerine kurulu bir sistem olarak işlemekteydi. Bunun üzerine halkın hiçbir hakkı bulunmuyordu. Toprak gücü küçük olan halk derebeylik sisteminde serbest köylüler ve köle köylüler olma üzere iki sınıfa ayrılırdı. Bunlar;
- Serbest köylüler; vergi öder ve angarya işlerde bulunurdu.
- Köle köylüler; hiçbir hakkı olmayan, toprak karşılığında alınıp toprak karşılığında satılan köylülerdi.
Derebeyliğin ortaya çıkışı sebebi Kavimler Göçüdür. Kavimler Göçünün Avrupa’ya olan etkisi ile derebeylik ortaya çıkmıştır.
Sırasıyla;
- Roma İmparatorluğu’nun yıkılması,
- Avrupa’nın bir kargaşa içerisinde kalması ve siyasi olarak bölünmesi,
- Barbar krallıklarının ülkelerini parçalara ayırarak yönetmesi sebebi ile yeni yeni devletler meydana gelmiş ve büyük topraklar savaş zamanlarında komutanlara dağıtılmıştır.
- Yasaların yerini, düzeni sağlayabilmek amacı ile toprağa dayalı hem askeri hem de ekonomik güçlerin alması,
- Toprakları küçük olanlar ve yoksullar kendilerini korumak amacı ile toprakları kendisinden büyük olanların yanına sığınmak zorunda olmaları,
- İngiltere’de feodal sistemin yaygınlaşmasını krallık yapmıştır. Amacı gücünü bu beylerle devam ettirmek ve yaygınlaşmasını ve çoğalmasını sağlamaktı.
Ortaçağ’da Avrupa’da eşitsizlik düzende bir sistem ile yaşamını sürdürürken, İslam döneminde böyle bir düzen olmayıp aksine Müslümanların mülkiyet hakkının daha fazla olduğu bir yönetim biçimi yaşamıştır. Topraklar devletindi fakat toprakların işletilmesi halkın kendisine aitti. İslam döneminde din kurumları giderlerini halkın sırtından değil vakıf topraklarının gelirleriyle temin ederdi. İslam dininin emrettiği gibi bilim ve sanat gelişme göstermiş, Katolik dünyanın yaşamış olduğu karanlık dönemi yaşamamıştır.
Orta Çağ Avrupa’sında Feodalitenin Özellikleri (Feodalite Yönetimi Nedir ?)
- Ticaret hayatının iyice bitmesinin ardından ekonominin temeli tarım olmuştur.
- Öyle ki; zenginliğin göstergesi toprak olmuştur. Üretimini gerçekleştiren halkın hiçbir hakkı verilmiyordu.
- Derebeylere kralların yetkileri geçmiştir.
- Derebeyler ve ruhbanlar o dönemlerde halk üzerinde yoğun bir baskı kurmuşlardır.
- Ve halk bu kişilerin kulları, köleleri konumuna gelmiştir.
- Özgürce düşüncenin yasaklanması, din ve skolastik (Skolastik düşünce; bilimsel ve mantıklı düşünceyi kabul etmeyen her şeyi dine göre açıklayan, tenkit kabul etmeyen bir düşünce yapısıdır) bir düşünce egemenliğinin olması bilimsel çalışmalarının yapılması yasaklamıştır. Çünkü kurallar ve yasalar Tanrı gücünün temsilcisi olarak kabul edilen ruhban ve derebeylerin emri ile olurdu. Bilimsel olarak yapılan çalışmalar kabul edilmez ve yasaktı.
Belli bir hukuk düzeni içinde yönetilen feodalite sistemi, zamanla amacını ve özelliğini yitirmiştir. Derebeyleri zamanla güçlendikçe o topraklarda çalışan köylüleri kullanmaya ve onları sömürmeye başlamıştır. Bu durum ise 18. Yüzyılın sonlarında köylüler tarafından ayaklanmaların çıkmasına sebep olmuştur. Böylelikle de feodalite yani derebeylik eski gücünü ve şeklini kaybetmeye başlamıştır.
Feodalite (Derebeylik) sisteminin çöküşü Haçlı Seferleri, Coğrafya Keşifleri ile Sanayi Ve Fransız devrimleri ile gerçekleşmiştir. Feodalite rejiminin zayıflamasını maddeler halinde sıralayacak olursak;
- Haçlı Seferleri ile yapılan savaşta derebeylerin ordularını kaybetmesi ve ölmesi,
- Ateşli silahlarda barutun kullanılmaya başlanması,
- Avrupa’da orduların çoğalması
- Yeni-çağda Coğrafi keşiflerin yapılması ile ticaretin oldukça gelişmesi (tarımsal faaliyetler gerilemiştir)
- Papa ile krallar arasında mücadele olması ve bu mücadeleyi kralları kazanması gibi gelişmeler feodal sistemin çöküşünü hızlandırmıştır. Soylu olanların zayıflamasını fırsat bilen Fransa Kralı XI. Lui, bu durumdan yararlanmış ve Fransa’da “Derebeylik” sistemine son vermiştir. Bütün toprakları ise kendi hâkimiyetine geçirmiştir. Bunun sonucunda Fransa kısa süre içerisinde Avrupa’da en güçlü krallıklarından biri olmuştur. “Derebeylik” rejimi yıkılmış yerine “Mutlak Krallık rejimi” kurulmuştur.
Kaynak: Büyük İnsanlık Tarihi
