Orta çağ Avrupa’sında hakim olan feodalite (Derebeylik), toprak sistemine dayalı bir yönetim şekli olan siyasi, ekonomik, sosyal ve dini bir sistemdir. Vasal (korunan)- süzeren (koruyan) ilişkisi ile yönetilen ve tek üretim aracının toprak olduğu, eşitsizlik temeline dayalı bir toplum düzeni olan yönetim biçimidir.
Feodalite Yönetimi Nedir?
Feodalite Yönetimi, Orta çağ zamanında çok sık rastlanan ve en önemli üretim aracının toprak olduğu bir yönetim şeklidir. O dönemlerde zenginliğin ölçüsü en büyük toprak sahibi kim ise o oluyordu. Derebeyleri, ailesinden kalan topraklara hükmedebildiği gibi köylülerin o topraklarda yetiştirdikleri her ürünün belli bir kısmına sahip oluyorlardı. Böylelikle köylüler arasında hukuki bir bağ oluşmuş oluyordu.
Orta çağ Avrupası’nda yaygın olan bu sistem eşitsizlik üzerine kurulu bir sistem olarak işlemekteydi. Bunun üzerine halkın hiçbir hakkı bulunmuyordu. Toprak gücü küçük olan halk derebeylik sisteminde serbest köylüler ve köle köylüler olma üzere iki sınıfa ayrılırdı. Bunlar;
- Serbest köylüler; vergi öder ve angarya işlerde bulunurdu.
- Köle köylüler; hiçbir hakkı olmayan, toprak karşılığında alınıp toprak karşılığında satılan köylülerdi.
Derebeyliğin ortaya çıkışı sebebi Kavimler Göçüdür. Kavimler Göçünün Avrupa’ya olan etkisi ile derebeylik ortaya çıkmıştır.
Sırasıyla;
- Roma İmparatorluğu’nun yıkılması,
- Avrupa’nın bir kargaşa içerisinde kalması ve siyasi olarak bölünmesi,
- Barbar krallıklarının ülkelerini parçalara ayırarak yönetmesi sebebi ile yeni yeni devletler meydana gelmiş ve büyük topraklar savaş zamanlarında komutanlara dağıtılmıştır.
- Yasaların yerini, düzeni sağlayabilmek amacı ile toprağa dayalı hem askeri hem de ekonomik güçlerin alması,
- Toprakları küçük olanlar ve yoksullar kendilerini korumak amacı ile toprakları kendisinden büyük olanların yanına sığınmak zorunda olmaları,
- İngiltere’de feodal sistemin yaygınlaşmasını krallık yapmıştır. Amacı gücünü bu beylerle devam ettirmek ve yaygınlaşmasını ve çoğalmasını sağlamaktı.
Ortaçağ’da Avrupa’da eşitsizlik düzende bir sistem ile yaşamını sürdürürken, İslam döneminde böyle bir düzen olmayıp aksine Müslümanların mülkiyet hakkının daha fazla olduğu bir yönetim biçimi yaşamıştır. Topraklar devletindi fakat toprakların işletilmesi halkın kendisine aitti. İslam döneminde din kurumları giderlerini halkın sırtından değil vakıf topraklarının gelirleriyle temin ederdi. İslam dininin emrettiği gibi bilim ve sanat gelişme göstermiş, Katolik dünyanın yaşamış olduğu karanlık dönemi yaşamamıştır.
Orta Çağ Avrupa’sında Feodalitenin Özellikleri (Feodalite Yönetimi Nedir ?)
- Ticaret hayatının iyice bitmesinin ardından ekonominin temeli tarım olmuştur.
- Öyle ki; zenginliğin göstergesi toprak olmuştur. Üretimini gerçekleştiren halkın hiçbir hakkı verilmiyordu.
- Derebeylere kralların yetkileri geçmiştir.
- Derebeyler ve ruhbanlar o dönemlerde halk üzerinde yoğun bir baskı kurmuşlardır.
- Ve halk bu kişilerin kulları, köleleri konumuna gelmiştir.
- Özgürce düşüncenin yasaklanması, din ve skolastik (Skolastik düşünce; bilimsel ve mantıklı düşünceyi kabul etmeyen her şeyi dine göre açıklayan, tenkit kabul etmeyen bir düşünce yapısıdır) bir düşünce egemenliğinin olması bilimsel çalışmalarının yapılması yasaklamıştır. Çünkü kurallar ve yasalar Tanrı gücünün temsilcisi olarak kabul edilen ruhban ve derebeylerin emri ile olurdu. Bilimsel olarak yapılan çalışmalar kabul edilmez ve yasaktı.
Belli bir hukuk düzeni içinde yönetilen feodalite sistemi, zamanla amacını ve özelliğini yitirmiştir. Derebeyleri zamanla güçlendikçe o topraklarda çalışan köylüleri kullanmaya ve onları sömürmeye başlamıştır. Bu durum ise 18. Yüzyılın sonlarında köylüler tarafından ayaklanmaların çıkmasına sebep olmuştur. Böylelikle de feodalite yani derebeylik eski gücünü ve şeklini kaybetmeye başlamıştır.
Feodalite (Derebeylik) sisteminin çöküşü Haçlı Seferleri, Coğrafya Keşifleri ile Sanayi Ve Fransız devrimleri ile gerçekleşmiştir. Feodalite rejiminin zayıflamasını maddeler halinde sıralayacak olursak;
- Haçlı Seferleri ile yapılan savaşta derebeylerin ordularını kaybetmesi ve ölmesi,
- Ateşli silahlarda barutun kullanılmaya başlanması,
- Avrupa’da orduların çoğalması
- Yeni-çağda Coğrafi keşiflerin yapılması ile ticaretin oldukça gelişmesi (tarımsal faaliyetler gerilemiştir)
- Papa ile krallar arasında mücadele olması ve bu mücadeleyi kralları kazanması gibi gelişmeler feodal sistemin çöküşünü hızlandırmıştır. Soylu olanların zayıflamasını fırsat bilen Fransa Kralı XI. Lui, bu durumdan yararlanmış ve Fransa’da “Derebeylik” sistemine son vermiştir. Bütün toprakları ise kendi hâkimiyetine geçirmiştir. Bunun sonucunda Fransa kısa süre içerisinde Avrupa’da en güçlü krallıklarından biri olmuştur. “Derebeylik” rejimi yıkılmış yerine “Mutlak Krallık rejimi” kurulmuştur.
Orta çağ Avrupası konumuza göz atabilirsiniz.
Kaynak: Büyük İnsanlık Tarihi
The Last Kingdom dizisinde çok net anlatılan sistemdir orada boy beyleri olarak geçiyor feodalite nedir sorusunun cevabını ekranda kanlı canlı görebilirsiniz bu dizide. Adam kendisinden çaldığını düşündüğü kahyasını öldürüyordu mahkemesiz. Ne de olsa kendi bölgesi ve kendi kanunları var. Ama esasta tüm feodalite liderleri krala bağlılar. Bu tarz okuması kolay ve zevkli; anlatımı sade yazılar bize tarihi çok iyi öğretiyor. Ve tarihi güzel yansıtan yapımları dizi ve filmleri çok seviyorum.
Dizilerde biraz çarpıtabiliyorlar gerçekleri ama o dönemin yaşam tarzını anlatmakta başarılılar bencede. Birde History Channel tarafından çekildiği için biraz daha inandırıcı gelen Vikings var. Tabi senaryodan bahsetmiyorum yaşam tarzları, yapılar ve giyim kuşamları yansıtmada başarılılar Feodalite ve eski dönemlere ait yaşam tarzını.
Bizdeki derebeyleri ile aynı sistem aslında ama dediğiniz gibi bizim derebeyleri kendi kanunlarını kesmez Allah’tan korkarmış (yada buna inanmak istiyoruz ve öyle öğretiliyor genel olarak). Ve tabi büyük şatolarda yaşamıyordu bizim derebeyleri yoksa feodalite bizdeki sistemle aynı nerdeyse temel olarak.
Eski zamanlar ne kadar güzelmiş. İnsanların gurur, onuru varmış. Sadece feodalite döneminin şövalyelerine yada şatoda yaşayan soylu lordlarından, beylerinden bahsetmiyorum. Belki teknolojik olarak yoksunluklar vardı ve iletişim bu kadar gelişmiş değildi feodalite yönetimi zamanında ama hayat daha basitmiş gibi geliyor bana. Bir zaman makinesi olsa ortaçağ döneminde yaşamak isterdim.
Gitsen görsen o dönemi bence nasıl geri döneceğinin yolunu aramakla geçirirdin ömrünü. Feodalite yönetimi evet krala bağlı derebeyler tarafından idare edilen yerleşimlerde adalet sistemi vardı ama günümüz şartları ile kıyasladığınızda ne kadar güvende olurdunuz? 2020’li yıllarda güvenlik kameraları, mobeseler ciddi bir caydırıcılığa sahip artık. Ama o devirde yolda giderken bile başınıza birşey gelebilir. Biz o devrin insanı değiliz bence hayatta kalması zor olur bu çağdan o devre giden bir insanın.
Feodalite şeklinde ortaçağda yönetim biçiminin var olma sebebi o zamanın şartlarıdır. İletişim şekli günümüzdeki gibi gelişmiş değildi bu yüzden tek idare yerine feodal yönetim şekline ihtiyaç duyulmaktaydı. Toprak sahipleri kendi mülklerinin idaresini sağlarken ülke liderine de bağlılardı savaş ve benzer durumlarda. Yinede o dönemde yaşamak istiyorsanız; ortaçağ avrupasında uzmanlara göre 600.000 kadının cadı olmak suçundan yakılarak öldürüldüğünü unutmayın. Bunun gibi sebeplerden insan hayatının değersiz olduğu bir dönemmiş bence.
Hep ortaçağdan bahsedilmiş ama feodalite rejimi yani derebeylik çoğu toplumda görülmüş tarih içerisinde. O zamanki şartlarda bencede uygulanabilinecek en güzel yönetim biçimi olarak görünüyor. Tabi sınır bölgelerinde taraf değiştirme ve bölge olarak farklı ülkeye geçme vakalarına sebebiyet veren durumlar çok yaşanmış.
Bu dediğiniz olay genelde aynı dine mensup komşu krallıklar arasında olmuş olabilir. Çünkü sınırları en azından derebeylerin ve askerlerin sınırı dinden geçiyordu. Papa’nında etkisi büyüktü derebeylikler üzerinde. Parçalanmış ve bölünmüş olan grupları yönetmek daha kolaydır her zaman. Bu yüzden feodalite rejiminin yıkımı hızlandırılmış ve mutlak krallık idaresi doğmuştur.
Tabiki din her zaman kilit oyunculardan biri olmuştur tarih yazılırken. Özellikle insanları cehennem azabı korkusuyla istedikleri gibi yönlendirdiklerinden karşı dindeki krallığa geçiş daha az oluyordur. Toparlayarak; orta çağ avrupasında feodalite sisteminden kısaca bahsetmek gerekirse, derebeylerin yönettiği toprak parçaları tek bir krala bağlıydılar. Daha sonrasında derebeyler zayıfladıkça ülkeler mutlak krallık sistemine geçtiler ve bu sayede kendi iç çekişmelerinden kurtulup birleşen mutlak krallık ile yönetilen ülkeler hızla başarı kazanmıştır.
Bence din burada etkili bir unsur değil. Nede olsa feodal rejimde olsa mutlak monarşi rejimi de olsa dini liderler ve klise etkisi her daim değişmiyor. Burada ihtiyaçlar söz konusu daha çok. Misal feodal rejimde köle sahipleri iflas edince kendi kölelerini azat ediyor ama kendi topraklarında çiftçilik yapmaları şartı koşuyorlar. Bu sayede feodal rejimin alt kolu oluşmuş oluyor. Birde diğer ilginç bilgi feodal rejimin başladığı yer de bittiği yerde Fransa. Fransızlar tarih boyunca yeni akımları getirenler olmuşlar ne hikmetse.
Feodalite adamdır. Feodaliteyi savunanlar da adamdır. Feodaliteyi savunmayan toptur
O zamanlarda yoksullar kendilerini korumak amacı ile toprakları kendisinden büyük olanların yanına sığınmak zorunda kalmış
Vay be iyice öğrenmiş oldum feodolitenin ne olduğunu. Yazan abiye çok teşekkür ederim. Çok işime yaradı. Şimdi ödev veren hocalar düşünsün :)))
Muhteşem anlatılmış 👏🏽