Çin Hazine Filosu’nun tehlikeli yolculuklarının ilki 1405 yılında başladı. Kâşif Zheng He sayesinde, bu ilk seferden filonun 1431 yılındaki son gezisine değin, bu yolculuklar Çin İmparatorluğu’nun nüfuzunu Endonezya’dan Afrika’ya kadar tüm dünyada artırdı.
İmparator Cheng-Zu (Yongle), 1403 yılında filoyu görevlendirdi ve lider olarak hadım Zheng He’yi tayin etti. Zheng He, on yaşında tutsak olarak alındıktan sonra dikkat çeken askeri başarıları ile imparatorun gözüne girmeyi başarmış, uzun boylu ve etkileyici bir kaptandı. Karayolu seyahatini gereksiz kılacak yeni bir ticaret yolu haritalama görevi, güvenilir bir danışman olarak kendisine verilmişti. İkinci önemli görevi ise Çin’i, Arabistan ve Doğu Afrika’da aşılması zor bir güç haline getirerek konumunu sağlamlaştırmaktı.
Zheng’in cüssesi onu etkileyici bir figür haline getirse de, kumanda ettiği gemiler çok daha büyük bir etki yaratıyordu. Gemilerden en büyüğünün uzunluğu kabaca 71 metreydi, ancak kimileri 137 metreden daha uzun olduğunu ve yüzlerce kişilik mürettebatı taşıdığını iddia ediyor.
Filo ilk önce şu an Vietnam olarak bilinen bölgeye, daha sonra ise Cava, Malakka, Sumatra, Andaman ve Nicobar Adaları, Seylan ve Kalküta’ya yelken açarak Çin’e geri döndü. Zheng He, geminin ilk seferinde hoş karşılanmadıklarını anlayıp filoyu Seylan’ın etrafından dolaştırmak zorunda kaldığından sefer bir hayli zor geçti. Çin’e dönerken, Endonezya’daki Palembang yakınlarında, korku salan korsan Chen Zuyi ile savaştı. Ziyaret edilen topraklardan çok sayıda elçiyle birlikte, Zuyi de filodaki değerli yüklerin bir parçası oldu.
Filo, elçileri geri götürmek için iki yıl sonra yeniden yelken açtı. 1409 yılında geri döner dönmez, iki yıl süren ilk yolculuğunu tekrarlamakla görevlendirildi. 1413 yılı için planlanan çok daha zorlu bir yolculuktan önce, dinlenmek için uzun bir zamanları olacaktı.
Filo, dördüncü yolculukta Arap Yarımadası’na ve oradan da Afrika’ya gidecekti. Hürmüz, Aden, Maskat, Mogadişu ve Malindi’de durarak, Çin‘e daha önce hiç görülmemiş hazineler getirecekti. Bunlara zürafa da dahildi. İmparator, Zheng He’ye iki kez daha yolculuğu tekrarlamasını emretti; bu defa yol boyunca diğer topraklarda da demir atmasını istemişti.
Filo denizdeyken, Moğollarla yapılan savaş sırasında Çin imparatoru yaşamını kaybetti. Filonun sağladığı tüm kazançlara karşılık Zheng He’nin yolculukları oldukça pahalıya mal oluyordu. Bunun üzerine, yeni imparator Hongxi seferlerin durdurulması gerektiğine karar verdi. Ancak, oğlu iktidara geldiğinde son bir destansı sefer daha düzenlendi.
1429 yılına gelindiğinde, artık Zheng He oldukça yaşlıydı. 1431’de düzenlenecek son yolculuk üç yıl sürecek ve filo 17 limanı ziyaret edecekti. Daha sonra Ümit Burnu’nu dönerek Avrupalı gemileri alt edeceğine inanmamak için hiçbir sebep yoktu. Bu, Zheng He’nin son yolculuğu olacaktı. Kumandan dönüş yolunda hayatını kaybetti ve huzura ermesi için denize bırakıldı. Onun önderliğindeki Hazine Filosu yalnızca yeni ticaret yollarının haritasını çizmekle kalmadı, aynı zamanda Çin’i dikkate değer bir deniz gücü haline getirdi.
Çin Hazine Filosu’nun Yolculukları
Kalküta
Hindistan’daki Kalküta, söz konusu dönemde Asya’daki en büyük ticaret merkezlerinden biriydi ve Zheng He’nin ilk yolculuğunun son durağıydı. Filo, Seylan’dan dolaşmak zorunda kaldığından bu liman hayati önemdeydi. Kârlı ticaret ve Çin’i dikkate değer bir güç haline getirme amaçları, Zheng He’nin kendini kanıtlayacağı iki misyon olarak öne çıkıyordu. Kıymetli mallar ve yabancı elçilerle yüklü olarak Çin’e dönüş yolculuğuna çıkmadan önce, hazine gemilerinin burada epey bir zaman geçirdiği düşünülüyor.
Malindi
Zheng He’nin daha sonraki yolculukları sırasında filo Doğu Afrika’daki pek çok limanı ziyaret etti. Bu ziyaretler sırasında, Kenya’nın Malindi kentinde gemiye zürafaların yüklendiği düşünülüyor. Zürafalar, Çin mitolojisindeki qilin adlı yaratıkla çarpıcı bir benzerlik gösterdiğinden, denizcileri ve bizzat imparatoru çok etkilemişti. Qilin adındaki yaratıklar iyiye alametti ve söz konusu hükümdarın yüce gönüllü olduğunu gösterirlerdi. Konfüçyüs’ün annesi hamileyken bir qilin onu ziyaret etmiş ve oğlunun önemli bir kişi olacağını müjdeleyen yeşim taşından bir tablet göstermişti. Daha sonra, bir at arabasının bir qiline çarpıp yaralamasıyla, Konfüçyüs’ün ölümü de önceden bildirilmiş oldu. Zheng He, zürafaları Çin’e getirerek İmparator Yongle’nin popülaritesini tekrar tasdik etmiş oldu.
Hürmüz
Hürmüz, Kalküta kadar kârlı ya da Doğu Afrika kadar egzotik hediyelere sahip olmasa da son derece önemli bir limandı. Basra Körfezi’ne giden yol ve Irak, İran ve Orta Asya’daki diğer pek çok şehirle bağlantılı kara ticaret yolları Hürmüz’den geçtiğinden, filo buraya ulaşmak için Arap Denizi’nde 2.250 kilometre yol almıştı. Hazine Filosu tacirler ve satıcılar tarafından karşılandı. Takas için gelen kişilerin dikkate değer serveti denizcilerin gözünden kaçmamıştı. Ortadoğu’daki en büyük ticaret merkezlerinden biri olduğu düşünüldüğünde, güçlü konumları rakipleri için sürpriz olmasa gerek.
Nankin
Hazine Filosu, 11 Temmuz 1405’te Nankin’den yelken açtı ve iki yıl sonra buraya geri döndü. Söz konusu dönemde Nankin, dünyadaki en büyük şehirlerden biriydi ve İmparator Yongle, tüm dünyaya Çin’in gücünü göstermeyi kafasına koymuştu.
Qui Nhon
Günümüzde, Vietnam’ın Qui Nhon kenti olarak bilinen yerin yakınlarındaki Champa bölgesinin başkenti Vijaya, önemli bir duraktı. Champa, baharat yolunun bir bölümüne ev sahipliği yaptığından, hem Arap hem de Hint ve Çin gemilerinin akınına uğruyordu. Zheng He’nin de uğrak limanlarındandı.
Palembang
Zheng He, Cava’da korsan Chen Zuyi’den kaçınmayı başarmışsa da, dönüş yolculuğu sırasında, Palembang’da Chen Zuyi ile karşı karşıya gelmek zorunda kaldı. Chen Zuyi, Çin gemisine aborda etmek için teslim olacakmış gibi davrandı ancak planı başarısız oldu ve infaz edilmek üzere Çin’e götürüldü.
Cava
Qui Nohn gibi Cava da ticaret yolunun önemli bir parçasıydı. Geçmişte tarımsal faaliyetlere yoğunlaşan Majapahit İmparatorluğu, dört başı mamur bir liman inşa ederek dikkatini ticarete yöneltmişti. Zheng He’nin filosu siyasi kargaşa döneminde Cava’ya varmış olsa da, güç dengelerinde önemli bir rolü olduğunu gösterdi.
Seylan
Zheng He, 1405 yılında ilk kez Seylan’ı (günümüzde Sri Lanka) ziyaret ettiğinde diplomasi başarısız oldu ve General Alakeshwara tarafından defedildi. Fakat üçüncü yolculuğuna hazırlıklı çıkmıştı ve nitekim bu yolculukta generali alt etti. Filo, Alakeshwara’nın küçük düşürülmesinin ardından, sonraki tüm yolculuklarında Seylan’ı ziyaret etti.
Aden
Yemen’deki Aden antik kenti, uzun zamandır uyku halinde olan bir yanardağ krateri üzerine kurulmuştu ve Çin’e ihtiyaç duyduğu askeri ittifakı sağlamıştı. Şehir, Avrupa ve Hindistan arasındaki ticaret yolu üzerinde bulunduğundan önemliydi. Esasen, Çinliler için önemi öylesine büyüktü ki, İmparator Cheng-Zu (Yongle), Zheng He’nin bölgeye yaptığı ilk ziyarette ona eşlik etmesi için iki özel elçi gönderdi.
Ümit Burnu
Kesin olarak doğrulanmamış olmakla birlikte, Venedikli haritacı Fra Mauro, Zheng He’nin 1433’te yaptığı son yolculukta Ümit Burnu’nu dolaştığını anlatıyor. Bu iddia doğruysa Çinliler söz konusu yıllarda Avrupalı gemilerden önce bu başarıya imza atmıştır.
Kaynak: All About History
