Nobel Fizik Ödülü kategorisi, astronomi ve astrofizik alanına katkılarda bulunan Albert Einstein, Marie Curie, Enrico Fermi gibi olağanüstü bilim insanlarıyla dolu; peki ilk Nobel ödülünü kimin aldığını biliyor musunuz? 1901 yılında ilk defa verilen bu prestijli ödülün sahibi, röntgen ışınları olarak da bilinen X-ışınlarını keşfeden, Wilhelm Röntgen oldu.
27 Mart 1845’te Almanya’nın Aşağı Ren Eyaletindeki Lennep’te doğan Röntgen, üç yaşındayken ailesiyle birlikte Hollanda’da bulunan Apeldoorn kasabasına taşındı. 1865’te Röntgen, fizik okumak için Utrecht Üniversitesi’ne girmeye çalıştı, ancak yeterli özelliklere sahip değildi. Bunun yerine günümüzde ETH Zürih olarak bilinen İsviçre’deki Federal Politeknik Enstitüsü’ne başvurdu; giriş sınavlarını geçti ve burada makine mühendisliği okudu. 1869’da Zürih Üniversitesi’nden doktora derecesini aldı. Üç yıl sonra, Profesör August Kundt ile beraber çalışmaya devam etmek için Fransa’nın Strasbourg kentinde yeni kurulmuş olan, Kaiser-Wilhelms-Universität’a geçti.
1870 ve 1900 yılları arasında Röntgen, Avrupa’daki, çoğu Almanya’da bulunan enstitülerde farklı pozisyonlarda çalıştı. 1900 yılında çalışma daveti alıp kabul ettiği son görevi, Münih Üniversitesi’nde fizik bölümü başkanlığıydı. Bu daveti Bavyera hükümeti, Röntgen’in kurumlarında çalışması için ona özel bir davet göndermişti.
Röntgen’in en ünlü araştırması 1895’te başladı. Bu sırada elektrik ışınlarının bir indüksiyon bobininden ve kısmen boşaltılmış bir cam tüp içinden nasıl geçtiğini araştırıyordu. Tüpteki elektrik ışınlarının, tam karanlıkta, yaklaşık olarak iki metre aralıklarla yerleştirildiğinde floresan hale geldiğini keşfetti. Daha fazla araştırmadan sonra, nesnelerin bu ışınların içinde bulunduğunda şeffaf hale gelebileceğini fark etti.
X-ışınları ile çektiği ilk resimde, karısının elinin, parmak kemiklerinin ve alyansının siluetleri görünüyordu. Böyle bir fotoğraf daha önce hiç görülmemişti. Röntgen bu ışınları X-ışınları olarak adlandırdı ve 1901’de “olağanüstü hizmetleri nedeniyle” ilk Nobel Fizik Ödülü’nü kazandı. Nobel Ödülü parasını Almanya Würzburg Üniversitesi’ne bağışladığı ve X-ışınları için herhangi bir patent almayı reddettiği için cömertliği bir kere daha ödüllendirildi.
X-ışınlarının keşfi, yalnızca röntgen cihazlarıyla tıp alanında değil, aynı zamanda astronomide de çığır açtı. NASA‘nın Chandra X-ışını Gözlemevi, 23 Temmuz 1999’da “X-ışını evrenini” incelemekle görevlendirildiğinden beri, bu araştırmanın mükemmel bir öncüsü oldu. Gözlemevi, evrenin görünür ışıkla gözlemlenemeyen en sıcak ve en enerjik bölgelerini ortaya çıkarmaya çalışıyor. Astronomlara galaksi kümeleri içindeki malzemenin işleyişi, patlayan yıldızlar ve bir karadeliğin olay ufku etrafında dolanan gaz hakkında bilgilendirmeye yardımcı oluyor.
Kaynak: All About Space
