Günümüzde İstanbul’un sembolü haline gelen, anılarımızın şahidi, martılara simit attığımız ve ayaklarımızı demirlerine uzatarak sıcak çay ile birlikte iyotlu havayı ciğerimizin derinliklerine çektiğimiz boğazın incisi Şehir Hatları vapurları gündelik hayatımızın vazgeçilmez bir parçası durumunda.
Biliyoruz ki böylesi bir kültür bir anda oluşmaz, bir geçmişe, maziye ve bir toplumsal bellek oluşumuna ihtiyaç vardır.
Biz de bu yazımızda, İstanbulluların vapur kültürünün oluşmasında öncülük yapan Türkiye’nin ilk anonim şirketi Şirket-i Hayriye’nin bir ulaşım hizmetinden öte 160 yıllık bir taşıma kültürünü nasıl oluşturduğunu sizlere aktarmaya çalışacağız.
1. Sandal mirasını vapura teslim etti

2. İlk anonim şirket Şirket-i Hayriye’nin tarih sahnesine çıkıyor

3. Şirket-i Hayriye’nin efsanevi kaptanları

4. Vaktinde iskeleye varamayan vapurların mizahi nedenleri

“Efendim, Çengelköy’ ün sebzevatından, Beylerbeyi’nin teşrifatından, Kuzguncuk’un da haşaratından… Bunlar olmasa gecikmek ne demek, vaktinden önce bile Köprü’ ye varırım!” yanıtını verdi. Bu yanıtı daha da açıklaması istendiğinde ise; “Çengelköy bilindiği gibi bağlık, bahçelik bir köy. Halk yetiştirdiği hıyarı, patlıcanı İstanbul’a hep vapurlarla indiriyor. Sepetlerin, küfelerin yüklenmesi epey vakit alıyor böyle olunca da vapurun hareket saati gecikiyor. Beylerbeyi de bilindiği gibi teşrifat meraklısı yaşlı beylerin, beyzadelerin semti. İskele girişinde iki kişi karşılaşsa, ‘Siz buyurun!’, ‘Rica ederim, önce siz buyurun!’, ‘İstirham ederim. Siz varken bize mi düşer! Siz buyurun’ diye yol vermelerinden yolcuların vapura girmeleri hayli zaman alıyor! Efendim, malum üzere, Kuzguncuk kalabalık Musevi ailelerinin oturduğu bir köy. Anası, babası, kızı, oğlanı, konu komşusu sürüsüne bereket. Öyle bir hücum ediyorlar ki vapura, bir türlü arkası gelmek bilmiyor. Şimdi anlatabildim mi sebzevattan, teşrifattan ve haşarattan niçin geciktiğimi?” biçiminde mizahi bir açıklama yapar.
5. İstanbulluların eğlence kültürünün eşsiz sembolü

6. Mustafa Kemal Atatürk’ün kutladığı kaptan

Kaynakça
Ali Akyıldız, Şirket-i Hayriye, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt.39, 2010
Akın Kurtoğlu, Boğaziçi ve Şirket-i Hayriye, İstanbul Seyahat Araştırmaları Platformu, Sayı.3, 2011
Nedim Şener, Anılar da Özelleşir, Milliyet Gazetesi, 17 Temmuz 1995
Şirket-i Hayriye Tarihi, Şehir Hatları, Erişim Tarihi: 09.07.2018