Elektrik fişleri, elektrikli aletlerin güç kablosuyla elektrik şebekesi arasında bir köprü görevi gören, kullanımı kolay plastik konektörlerdir. Dünyada kullanılan birçok fiş ve onlarla uyumlu priz tipi var ama hepsinin temel özellikleri aynı ve artık standart hale gelmiş bazı teknolojileri temel alıyorlar.
Her fişin içinde iki veya üç ayrı tel hattı bulunur. Bunlar kalın ve yalıtımlı kabloların içinde saklanır. Bu teller genellikle çelik veya pirinçten yapılıp çinko ve nikelle kaplanır. İlk tele “canlı” tel denir ve bu tel, fişin sağ tarafındaki canlı uçta sona erer. Evlerimizde kullandığımız elektrik alternatif akımdır (AC) ve akım saniyede 60 kereye kadar yön değiştirir. Canlı tel, bu akımı kaynaktan eletrikli alete veya tersine doğru taşır.
İkinci tele “nötr” denir. Bu tel, fişin sol tarafında bulunan nötr uçta sona erer. Bu tel, devreyi çalıştırmak için gereken gücü üretmek amacıyla devreyi tamamlar. Kaynaktan gelen akım, canlı tele olduğu gibi nötr tele de her saniye defalarca girip çıkar. Ancak canlı telin aksine nötr tel, “topraklama” denilen üçüncü telin voltaj potansiyelinde kalır.
Topraklama teli her fişte değil, sadece bazı fişlerde bulunan bir özelliktir. Bu tel, fişin üst kısmındaki toprak ucunda sonlanır. Topraklama teli bir güvenlik özelliğidir: Elektrikli aletlerin metal kasasına kazara canlı telin değmesi gibi yalıtım arızalarına karşı koruma sağlar. Böylece, bir arıza yaşanması halinde insanlar için tehlikeli olabilecek voltaj doğrudan insana aktarılmak yerine elektrik sisteminden geçerek bir veya daha fazla topraklanmış elektrota aktarılır.
Az sayıda fiş tipinde (örn. İngiltere’de kullanılan G tipi) ekstra bir önlem olarak sigorta da bulunur. Sigorta, aşırı akımın fişten ve elektrikli aletten geçmesini önler. Sigorta, canlı uçla canlı pin arasında yer alan, içinde kolayca eriyen bir tel bulunan silindir şeklinde bir tüptür. Sigortadan aşırı akım geçerse bu tel erir ve devre kesilir.
Fişlerin takıldığı yere priz denir ve prizlerin fiş standardıyla uyumlu olacak şekilde tasarlanmaları gerekir. Türkiye’de ve Avrupa ülkelerinin çoğunda F ve C tipi fişler kullanılır. Yuvarlak kafalı, daha büyük görünen F tipi fişler topraklıdır ve genellikle daha çok enerji tüketen aletlerde kullanılır. Daha az enerji tüketen aletlerde ise topraksız, ince kafalı C tipi fişler kullanılır. C tipi fişler F tipi prizlerle tamamen uyumludur.
Kaynak: How It Works
