Evrendeki Dünya benzeri gezegenler nasıl oluşuyor? Kısaca Gezegen Oluşumu
Hidrojen, helyum ve diğer iyonize gazlar, uzay tozu ile karşı karşıya gelince uzay bulutları oluşturuyor. Nebula adı verilen bu dev bulut, kendi kütlesinin altında çökmeye başlıyor. Çekim kuvveti bu gaz ve toz bulutunu kendi merkezine doğru gitmeye zorluyor, merkez aşırı ısınıyor ve yoğun hale geliyor.
Sonunda zamanla bir yıldıza dönüşecek olan, ön yıldız adı verilen bir nesne ortaya çıkıyor. Bu ön yıldızın çevresinde dönen ve içeri doğru çöken bulut bir disk oluşturuyor. İşte “Öngezegensel disk” adı verilen bu halkanın içinden yeni gezegenler doğuyor.
Yeni oluşmuş bir yıldızın çekim alanının oluşturduğu yörüngenin içinde dönen toz parçacıklarının yoğunluğu arttıkça, bu disk yassılaşmaya başlıyor. Sistem aynen bir hamur topağını havada çevirip pizza tabanı oluşturan pizza ustalarının yaptığı gibi çalışıyor.
Dünya benzeri gezegenlerin oluşabilmesi için uzay tozunun birleşip kümeler oluşturması gerekiyor. Diskteki parçacıklar yörüngede dönerken birbirine yapışmaya başlıyor. Yapıştıkça kütleleri ve çekimleri artıyor ve çevrelerindeki parçacıkları kendilerine çekip büyüyorlar. Belli bir büyüklüğe eriştiklerinde artık “gezegenimsi” olarak adlandırılırır. Zamanla bu gezegenimsiler de birbirlerine çarpıp birleşiyor ve büyüyorlar, iyice büyüyenler “öngezegen” olarak tanımlanıyor. Öngezegenler bir gezegenin bebekliği gibi düşünülebilir.
Sonunda iyice büyüyen öngezegenler de kaçınılmaz olarak birbirlerine çarpıyor ve kaynaşıyorlar. Ortaya Dünya‘ya benzeyen, katı, kayalaşmış gezegenler çıkıyor.
Uzay Tozları Bir Gezegene Nasıl Dönüşüyor?
Önyıldız: Nebulanın içinde çarpışan ve sıkışan gazlar yeni bir yıldız oluşturmaya başlıyor.
Toz bulutları: Uzay tozları ön yıldızın yörüngesinde birikiyor ve sıcak, dönen bir toz diski ortaya çıkıyor.
Gezegenimsiler: Ön yıldızın çekim gücüyle birbirine yapışan toz parçacıkları büyük kayaç gövdeler oluşturuyor.
Öngezegenler: Gezegenimsiler çarpışıyor ve kaynaşarak daha büyük kayaç gövdeler oluşturuyor. Sonunda ortaya Dünya benzeri bir gezegen çıkıyor.
Dev Gezegenler
Evrende sadece Dünya benzeri kayalık gezegenler yok. Yıldızların yörüngesinde dönen gezegenlerin en uzakta olanları genelde hidrojen ve helyumdan oluşan gaz devleri. Jüpiter ve Satürn bu tür gaz devleri. Uranüs ve Neptün ise buz devleri olarak adlandırılıyor, zira yapılarında donmuş su, amonyak ve metan gazı var. Bu gezegenlerin nasıl oluştuğuna ve çekirdeklerinde ne olduğuna dair farklı teoriler bulunuyor. Bu grup arasında en farklısı Jüpiter, bilim insanları bu gezegen hakkında bir dizi farklı teori üretmiş durumda.
Dünya benzeri gezegenlerin oluşum teorisine benzer olarak, bir kısım bilim insanı Jüpiter‘in de kayalık bir çekirdeği olduğu düşünüyor. Diğer grup ise bu dev gezegenin çekirdeğinin sıvı halinde olduğunu öne sürüyor. Evrenin gizemlerini çözmek için bu soruların net olarak yanıtlanması çok önemli.
Kaynak: How It Works